-
-
-
-
-
płyta LP. "Ptaki", Klub Muzyki Nowej REMONT, maj 1987
-
Tomasz Wilmański, Włodzimierz Borowski, Andrzej Mitan, Cezary Staniszewski (foto: Mirosław Bereza / brat Jan)
PERFORMANCE
BIRDS / PTAKI
Włodzimierz Borowski
Andrzej Mitan
Cezary Staniszewski
Tomasz Wilmański
Galeria RR, Warszawa (link)
June 1985
Pomysł prezentacji / działania typu performance p.t. „Ptaki” powstał na początku 1985 roku, spontanicznie przy stoliku w restauracji rybnej "Mesa" przy placu Zbawiciela w Warszawie. Notabene serwowano tam wyśmienite ryby, zwłaszcza śledzie po żydowsku, które z „setką” wódki smakowały znakomicie. Podstawową koncepcję tego pokazu wymyślił Cezary Staniszewski (ur.1951 - zm.2000), z którym w tamtym czasie prowadziłem Galerię RR, działającą przy klubie Remont w Warszawie. Właśnie wróciliśmy z Berlina Zachodniego i próbowaliśmy się na nowo odnaleźć w szarej, totalitarnie rzeczywistości polskiej. I wówczas przy konsumpcji śledzia Cezary przedstawił mi pomysł na nową pracę. Kontekst rodzenie się idei „Ptaków” jest tu dość istotny, gdyż wiele prac artystycznych jakie realizował Cezary Staniszewski (co często podkreślał) układało się w jego głowie w miejscach publicznych – np. w knajpach.
Polegając na głównym wątku i założeniach tego przedsięwzięcia, dodałem swoje uwagi i dopracowałem pewne techniczno-artystyczne szczegóły i zaczęliśmy realnie przygotowywać się do tego pokazu. Do udziału w tym projekcie zaprosiliśmy naszych przyjaciół artystów – Włodzimierza Borowskiego (ur.1930 – zm.2008) i Andrzeja Mitana. Później, w 1987 roku, zrealizowaliśmy w tym składzie jeszcze wystawę „Grzechy główne” w poznańskiej Galerii AT i warszawskiej Galerii Działań.
Jedną z podstawowych spraw, jakie określały realizację „Ptaki”, było zorganizowanie / wypożyczenie dużej ilości żywych ptaków. I tu przyszedł nam z pomocą sklep zoologiczny „Małe Zoo / Egzotyka” znajdujący się na ul. Krakowskie Przedmieście w Warszawie. Tak więc na kilka dni przed pokazem mieliśmy już w galerii ok. 45 żywych papug w 7 klatkach. Istotną sprawą w naszym projekcie był także fakt, że w maju (miesiącu poprzedzającym pokaz „Ptaki”) w Galerii RR wystawiał swoje prace Włodzimierz Borowski i z tego pokazu pozostawiliśmy w galerii, po ustaleniach z autorem, jeden element – eksponowaną po środku galerii drewnianą, piętrową pryczę (wizualnie rodem z obozu zagłady). Cezary nie ukrywał, że ten pokaz artystyczny ma wyjątkowo dla niego także swoje implikacje / odnośniki tzw. społeczno-polityczne. Polska w 1985, w jakiej przeszło nam wówczas żyć i tworzyć sztukę, to był kraj szczególnie zniewolony, zamknięty, gdzie wszelkie ruchy wolnościowe i niezależne myślenie były brutalnie tłumione „milicyjną pałką”. Nie zajmowaliśmy się tzw. sztuką "zaangażowaną" (polityczną), ale w tym wypadku, wszyscy wpisaliśmy się duchowo w intencję Cezarego i z dużą atencją przystąpiliśmy do realizacji tego projektu.
W przeddzień publicznej prezentacji pracy / performance „Ptaki” zrealizowaliśmy film (za kamerą zasiadał Leszek Kułak, ówczesny dyrektor klubu Remont), którego „akcja” rozgrywała się w przestrzeni Galerii RR – w skróconym opisie technicznym nasze działanie wyglądało mniej więcej tak:
Drzwiami od strony zaplecza galerii wchodzą artyści - Włodzimierz Borowski, Andrzej Mitan, Cezary Staniszewski, Tomasz Wilmański - z klatkami wypełnionymi papugami. Po powieszeniu klatek na ścianach galerii, otwierają je i starają się wypuścić ptaki „na wolność” (idzie to bardzo opornie, gdyż ptaki nie chcą same wyjść). Gdy wszystkie papugi fruwały już w przestrzeni galerii lub siedziały zgrupowane na patyczkach zamontowanych na ścianie, oraz na pryczy, Andrzej Mitan, rozebrany do pasa, wykonuje do mikrofonu ekspresyjny, wokalny utwór o wyraźnym "zabarwieniu dramatycznym". Całość kończy Tomasz Wilmański zabijając drzwi do zaplecza ("drogi odwrotu lub wyjścia") drewnianą deską.
W dniu pokazu, 3 czerwca 1985 roku, licznie zgromadzonej publiczności przed zamkniętymi drzwiami do Galerii RR (od strony klubu) zaprezentowany został film, który zrealizowaliśmy poprzedniego dnia. Następnie drzwi zostały otwarte i widzowie mogli zobaczyć wnętrze galerii, w której były tylko ptaki siedzące na drewnianej pryczy. Autorów pokazu i klatek już nie było.
Jednym z dokumentów upamiętniających pokaz / performance "Ptaki", oprócz filmu, jest unikatowa winylowa płyta gramofonowa (1000 szt., z ręcznie wykonywanymi okłakami), z zarejestrowanym świergotem papug i wokalem Mitana (w opracowaniu cyfrowym dźwięku przez Tadeusza Sudnika). Okładkę do płyty zaprojektował Cezary Staniszewski – metalowa siatka szczelnie oplatająca kartonową kopertę do płyty.
P.S. Wszystkie wypożyczone ptaki przeżyły pokaz w dobrej kondycji.
[Tomasz Wilmański, 2009 ]